Avropa Şurası Parlament Assambleyasında (AŞPA) Azərbaycanın illər boyu apardığı gizli lobbiçilik və korrupsiya əməliyyatları Münhen Ali Əyalət Məhkəməsinin son hökmü ilə bir daha diqqət mərkəzinə çıxıb.
Almaniya məhkəməsi Azərbaycanın avropalı siyasətçiləri ələ almaq üçün qurduğu sxem, media və araşdırma qurumlarının “kürü diplomatiyası” adlandırdığı metod çərçivəsində ilk dəfə bir sabiq deputat barəsində hökm çıxardı. Bu qalmaqal, Azərbaycandakı insan haqları pozuntularının Avropada ört-basdır edilməsi üçün necə genişmiqyaslı rüşvət şəbəkəsindən istifadə olunduğunu üzə çıxarmaqla, ölkənin Avropa institutlarında nüfuzuna ciddi zərbə vurub.
Bu məqalədə Eduard Lintner barəsindəki hökm və ittihamların detalları, Karin Strenz və Aksel Fişer kimi fiqurların işinin aqibəti, ittiham aktında qeyd olunan 19 fiktiv şirkət vasitəsilə ötürülən vəsaitlərin miqyası, Azərbaycan hökumətinin AŞPA daxilində maraqlarını qorumaq üçün tətbiq etdiyi “kürü diplomatiyası” taktikaları, Avropada bu korrupsiya qalmaqalına reaksiyalar və onun Azərbaycanın imicinə təsirləri, eləcə də #FreeGubad kontekstində siyasi məhbuslar məsələsinə təsiri təhlil ediləcək.
Eduard Lintner haqqında hökm və ittihamlar
Almaniya Bundestaqının keçmiş üzvü Eduard Lintner bu ilin iyulunda Münhen məhkəməsinin hökmü ilə korrupsiya cinayətindən təqsirli bilindi. Məhkəmə müəyyən edib ki, Lintner özünü təqsirli bilməsə də və Azərbaycanın lobbiçiliyi ilə “qanuni və şərəfli məqsədlərlə” məşğul olduğunu iddia etsə də, altı aylıq məhkəmə prosesindən sonra onun digər siyasətçilərə ötürdüyü ödənişlərin əslində rüşvət olduğu təsbit edilib. Nəticədə Lintner barəsində 9 ay müddətinə şərti həbs cəzası təyin olundu. “Die Zeit” yazır ki, məhkəmə prokurorluğun Lintnerin seçilmiş vəzifəli şəxslərə rüşvət verməsi barədə arqumentlərini təsdiqlədi və müdafiə tərəfinin bəraət cəhdi
Lintnerə qarşı ittihamlar onun Azərbaycan naminə qurduğu təsir və korrupsiya sistemi ilə bağlı idi. Bavariya prokurorluğu hələ 2024-cü ilin əvvəlində Lintner və daha bir sabiq deputat, Aksel Fişer barəsində “mandat sahiblərinin pulla ələ alınması” (yəni, parlament üzvlərinin rüşvətlə satın alınması) ittihamı irəli sürmüşdü.
İstintaq müəyyən edib ki, Lintner uzun illər AŞPA-da və Bundestaqda Azərbaycanın imicini yaxşılaşdırmaq üçün gizli lobbiçilik fəaliyyəti göstərib .
Karin Strenz və Aksel Fişer: istintaqın gedişi və nəticələri
Karin Strenz Azərbaycan Prezidenti Əliyevə hədiyyə təqdim edir | Ekran görüntüsü: AZƏRTAC
Lintner işi çərçivəsində diqqət çəkən digər fiqurlar Almaniya Bundestaqının daha iki keçmiş üzvüdür. Karin Strenz və Aksel Fişer. Karin Strenz Almaniyada hakim Xristian-Demokrat İttifaqını (CDU) təmsil edən və eyni zamanda AŞPA-da Almaniya nümayəndə heyətinin üzvü olmuş siyasətçi idi. O, 2017-ci ildə ifşa edilən “Azərbaycan laundromatı” sxemində Lintnerdən və birbaşa Bakının özündən rüşvət alan əsas şəxslərdən biri kimi adı hallanıb.
2021-ci ildə Strenz qəfil vəfat etsə də, Münhen məhkəməsi araşdırmanı davam etdirərək onun Azərbaycandan ən azı 111 min avro məbləğində vəsait qəbul etdiyi nəticəsinə gəlib. Hökmə əsasən bu qanunsuz vəsaitin məbləği “cinayətdən əldə olunan gəlirin dəyəri” olaraq müəyyən edilib və Strenzin həyat yoldaşından həmin 111 min avronun geri alınması qərara alınıb. Məhkəmə bildirib ki, Strenz bu pulları həm Lintnerin yaratdığı lobbi şirkəti vasitəsilə, həm də birbaşa Azərbaycan rəsmilərindən alıb, əvəzində isə AŞPA-da Azərbaycanın maraqlarını dəstəkləyən mövqelər sərgiləyib.
Aksel Fişer isə Almaniyada Xristian-Demokrat İttifaqının (CDU) üzvü, Bundestaqın sabiq deputatı və AŞPA-da Almaniya nümayəndə heyətinin rəhbəri olub. Onun da adı “Azərbaycan işi”ndə əsas fiqurlar sırasında keçir. Münhen prokurorluğu Lintner ilə yanaşı Fişeri də rüşvət almaqda ittiham etmişdi. İddialara görə, Fişer 2015-2016-cı illərdə Azərbaycandan, o cümlədən Lintnerin şəbəkəsi vasitəsilə, on minlərlə avro məbləğində ödənişlər alıb. Məsələn, təkcə 2016-cı ildə onun 21 800 avro rüşvət aldığı iddia olunur.
Bu rüşvətlər müqabilində Fişerin AŞPA-da Azərbaycan xeyrinə səs verdiyi, xüsusilə 2016-cı ilin yanvarında o zaman AŞPA-nın Ermənistana dair məruzəçisi olduğu halda Dağlıq Qarabağ münaqişəsi barədə səsvermədə Azərbaycanın mövqeyini dəstəklədiyi bildirilir.
Fişer özünü təqsirli bilmir və ittihamları rədd edir. Onun cinayət işi hazırda ayrıca icraata ayrılıb və məhkəmə prosesi Fişerin səhhəti ilə bağlı yaranmış fasilə səbəbindən hələ yekunlaşmayıb. Bununla belə, Almaniya hüquq-mühafizə orqanlarının məlumatına görə, Fişer barəsində toplanmış sübutlar xeyli ciddidir və o da “Azərbaycan işi”nin fəal iştirakçılarından biri hesab olunur.
“Kürü diplomatiyası” və 19 fiktiv şirkət vasitəsilə maliyyə sxemi
Azərbaycan hakimiyyətinin AŞPA daxilində öz maraqlarını keçirmək üçün istifadə etdiyi əsas metod sonralar “kürü diplomatiyası” adı ilə məşhurlaşmış genişmiqyaslı bir korrupsiya sxemidir. Bu taktikanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, rəsmi Bakı Avropa Şurasına üzv ölkələrin nümayəndələrinə bahalı hədiyyələr (məsələn, kürü, xalçalar, zərgərlik məmulatları), ödənişli səfərlər və birbaşa pul vəsaitləri təklif edərək onların Azərbaycanın imicini yaxşılaşdıran mövqelər tutmasına nail olur.
2017-ci ildə Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) jurnalistləri tərəfindən ifşa edilən “Azerbaijani Laundromat” (“Azərbaycanın pulyuyan maşını”) araşdırması göstərdi ki, Azərbaycan hakim elitası 2012-2014-cü illərdə xaricdə gizli şəkildə yaradılmış 2,9 milyard dollarlıq “qara fond”dan istifadə edərək Avropada yüksək vəzifəli şəxsləri ələ almağa çalışıb.
Bu slaş fondundan ayrılan pullar bir çox hallarda AŞPA üzvlərinə qeyri-rəsmi ödənişlər şəklində çatdırılıb, nəticədə onlar Strasburqda keçirilən səsvermələrdə Bakı üçün əlverişli qərarları dəstəkləyib, Azərbaycandakı vəziyyətə dair tənqidi hesabatları yumşaldıblar.
Lintnerin rolu məhz bu “kürü diplomatiyası” sxeminin kilid fiqurlarından biri olmaq idi. O, AŞPA-da Almaniya nümayəndə heyətinin üzvü olduğu dövrdə və xüsusilə 2010-cu ildə Assambleyanı tərk etdikdən sonra Azərbaycanın qeyri-rəsmi lobbiçisi qismində fəaliyyət göstərib. İstintaq materiallarına əsasən, Eduard Lintner 2016-cı ilə qədər Azərbaycan tərəfindən ona yönləndirilən “çirkli pulları” bir-birinə bağlı 19 fiktiv (ofşor) şirkət vasitəsilə qəbul edib və ümumilikdə bir neçə milyon avro məbləğində vəsaiti bu yolla əldə edib.
Bu vəsaitin bir qismi Lintnerin Berlində qurduğu “Alman-Azərbaycan münasibətlərinin inkişafı cəmiyyəti” və digər lobbi qurumları vasitəsilə leqallaşdırılıb. Məsələn, Almaniya prokurorlarının məlumatına görə, təkcə 2012-2014-cü illər arasında Lintnerin rəhbərlik etdiyi iki şirkətin hesabına 3,4 milyon avro vəsait daxil olub.
Lintner bu pulların guya Almaniya-Azərbaycan dostluq əlaqələrinin inkişafı məqsədilə alındığını iddia etsə də, əslində həmin vəsaitlərin böyük hissəsi sonradan Avropada Azərbaycanyönlü siyasətçilərə ötürülüb. Məsələn, Lintner 2013-cü ildə Azərbaycanda keçirilən prezident seçkilərinə özəl müşahidəçi missiyası təşkil etmiş və seçkinin “Alman standartlarına uyğun” keçdiyi barədə hesabat yaymışdı; yalnız iki həftə sonra onun hesabına Azərbaycandan 61 min avro köçürüldüyü ortaya çıxmışdı.
Ümumən Lintnerin təşkilatı və əlaqəli şirkətləri 2012-2014-cü illərdə Britaniya, Estoniya və s. ölkələrdəki “front” şirkətlərdən toplam 819,500 avro məbləğində vəsait alıb. Lintner isə öz növbəsində bu pullardan Almaniyada Karin Strenz kimi siyasilərə və Belçikada bəzi lobbi şəbəkələrinə paylar ötürüb.
İttiham aktında Lintnerlə yanaşı digər şəxslərin və qurumların da adı keçir. Məsələn, belçikalı siyasilərdən Alen Desteş (Alain Destexhe), AŞPA-nın sabiq üzvü, Lintnerin pul ayırdığı bir assosiasiya vasitəsilə Azərbaycanda seçki müşahidə missiyaları təşkil etməkdə ittiham olunur.
Həmçinin 2018-ci ildə Avropa Şurasının korrupsiya iddialarını araşdıran müstəqil ekspertləri qarşısında çıxış edən bir şahid bildirib ki, AŞPA-da Azərbaycanın maraqlarını təbliğ edən lobbiçiliyin arxasında duran əsas şəxs, Azərbaycan nümayəndə heyətinin üzvü Elxan Süleymanov olub və onun sərəncamında bu “çirkli lobbiçilik” üçün 30 milyon avroya qədər vəsait ola bilərdi.
Məhz bu ifşalardan sonra Avropa Şurası ciddi addımlar ataraq Lintner, Strenz də daxil olmaqla korrupsiyada adı hallanan 13 Parlament Assambleyası üzvünün qurumdakı fəaliyyətinə ömürlük qadağa qoydu. Qadağa edilənlərin ən azı səkkiz nəfərinin vaxtilə Azərbaycandakı seçkiləri “müşahidəçi” qismində izlədiyi sonradan ortaya çıxmışdı. Bu fakt “kürü diplomatiyası”nın təkcə AŞPA-nın Strasburqdakı müzakirələrini deyil, həm də beynəlxalq seçki müşahidəsi prosesini necə manipulyasiya etdiyini göstərir.
Avropada reaksiyalar: ictimai rəy və hüquq-mühafizə tədbirləri
AŞPA-da ifşa olunan bu korrupsiya qalmaqalı Avropa ictimaiyyətində və beynəlxalq təşkilatlarda ciddi rezonans doğurub. İlk növbədə, Avropa Şurasının özü bu iddiaları ciddiyə alaraq 2017-ci ildə müstəqil araşdırma komissiyası yaratıb. Komissiyanın 2018-ci ilin aprelində açıqladığı hesabat AŞPA daxilində Azərbaycanın rolu barədə tutarlı dəlillər ortaya qoyub və bir sıra üzvlərin Azərbaycan hökuməti ilə maliyyə və kommersiya maraqları qarşılığında hərəkət etdiyini müəyyən edib.
Bu araşdırmanın nəticəsi olaraq yuxarıda qeyd olunduğu kimi 13 nəfər Assambleya üzvü rüşvət almaq iddiaları üzündən qurumdan qovulub. Onların sırasında İtaliya, İspaniya, Şərqi Avropa ölkələrindən olan keçmiş deputatlar olub. Yalnız bir istintaqa cəlb edilən üzv, İsveçrəli Andreas Qross, etik qaydaları pozmadığı üçün cəzalandırılmayıb.
Beynəlxalq media “kürü diplomatiyası” qalmaqalını geniş işıqlandıraraq Azərbaycan hökumətini Avropada “dəyər və prinsipləri pulla satın almağa cəhd etməkdə” ittiham edib. “Transparency International” kimi tanınmış antikorrupsiya təşkilatları Almaniya məhkəməsinin Lintner barədə hökmünü tarixi nailiyyət adlandırıblar və digər ölkələri də analoji halları araşdırıb günahkarları cəzalandırmağa çağırıblar.
“Transparency International”ın icraçı direktoru Mayra Martini bildirib ki, bu hökm “kompleks transmilli korrupsiya işində ədalətin mümkün olduğunu göstərir” və “Azərbaycan Laundromatı” sxeminə bağlantısı olan digər ölkələrin hakimiyyət orqanları da Almaniyanın nümunəsini izləyərək “rüşvət alanların və repressiyaları ağartmağa kömək edənlərin cəzasız qalmamasını təmin etməlidirlər”.
Avropa hüquq-mühafizə orqanları da Azərbaycanla bağlı korrupsiya iddialarına qarşı addımlar atmağa başlayıblar. Almaniyada Lintner və Fişer işinin istintaqı çərçivəsində polis ölkə daxilində 20-yə yaxın ünvanda, o cümlədən Bundestaq üzvlərinin ofislərində, axtarış aparmış, həmçinin Kipr, Lixtenşteyn, Belçika, Estoniya, Latviya, Azərbaycan, İsveçrə və Türkiyə kimi ölkələrə hüquqi yardım sorğuları göndərilmişdi.
İtaliyada AŞPA-nın keçmiş üzvü Luka Volonte 2012-2014-cü illərdə Azərbaycandan 500 min avro rüşvət alma ittihamı ilə məhkəməyə çıxarılıb və Milan məhkəməsi 2021-ci ildə onu dörd il həbs cəzasına məhkum edib. Lakin təəssüf ki, iş Apellyasiya Məhkəməsinə gedib çıxanda beynəlxalq korrupsiya cinayətləri üzrə cəzalandırma müddəti bitdiyi üçün 2022-ci ildə Volontenin cəzası hüquqi qüvvəyə minməyib. Buna baxmayaraq, İtaliya məhkəməsinin qərarı da Avropada presedent yaradaraq, Azərbaycanın rüşvət şəbəkəsinin mövcudluğunu hüquqi müstəvidə təsdiqləmiş oldu.
Belçika, Fransa və digər ölkələrdə də analoji ittihamlarla bağlı araşdırmalar aparıldığı barədə məlumatlar var. Məsələn, Fransa parlamentinin bəzi üzvlərinin Azərbaycan səfirliyindən maddi təşviq müqabilində Bakıya dost münasibət sərgilədiyi iddiaları araşdırılıb. Bütün bunlar göstərir ki, “kürü diplomatiyası” qalmaqalı Avropa boyunca həm cəmiyyət, həm də hüquq mühafizə orqanları səviyyəsində ciddi reaksiya doğurub, Qərbdə korrupsiya ilə mübarizəyə dair siyasi iradəni gücləndirib.
Avropa institutlarında Azərbaycanın nüfuzu və imicinə təsirlər
Ortaya çıxan faktlar və korrupsiya qalmaqalı Azərbaycan hakimiyyətinin Avropa institutları qarşısında etibarını xeyli sarsıdıb. Avropa Şurası və xüsusilə AŞPA daxilində Azərbaycanın nüfuzuna onsuz da uzun zamandır ölkədə insan haqlarının durumuna görə tənqidi yanaşma var idi. Lakin “kürü diplomatiyası” ifşa olunduqdan sonra bu tənqidi mövqe daha da sərtləşib.
2024-cü ilin yanvarında AŞPA üzv ölkələrin nümayəndə heyətlərinin mandatlarının təsdiqlənməsi prosesində ilk dəfə Azərbaycana qarşı misli görünməmiş bir addım atıb: Assambleya Azərbaycanın yeni göndərilmiş nümayəndə heyətinin mandatını ratifikasiya etməkdən imtina edib. Səsvermə zamanı 76 lehinə, 10 əleyhinə nisbətlə qərar qəbul olunub ki, buna səbəb kimi Azərbaycanın insan haqları və demokratiya sahəsində öhdəliklərini kobud şəkildə pozması göstərilib.
Rəsmi Bakı bu gözlənilən biabırçılığın qarşısını almaq üçün səsvermədən bir neçə saat öncə nümayəndə heyətini Assambleyadan geri çəkmişdi. Bu hadisə açıq şəkildə nümayiş etdirdi ki, artıq Azərbaycan hakimiyyətinin AŞPA-dakı nüfuzu minimuma enib, əvvəllər pulla ələ aldıqları səslər indi etimadsızlıqla üzləşir.
Digər Avropa qurumlarında da Azərbaycanın imici zədələnib. Avropa Parlamentində də Azərbaycanla bağlı müzakirələrdə daha tənqidi ton müşahidə olunur. Xüsusilə 2022-ci ildə ortaya çıxan “Qətər-Qeyt” korrupsiya qalmaqalından sonra Avropa Parlamenti Azərbaycan da daxil olmaqla xarici aktorların təsir cəhdlərinə qarşı həssaslığı artırıb. Avropa İttifaqı rəsmiləri, Avropa Şurasının baş katibi və digər beynəlxalq nümayəndələr də açıq şəkildə bildiriblər ki, Azərbaycan insan haqları və korrupsiya ilə mübarizə sahəsində ciddi addımlar atmayınca, onunla əməkdaşlıq daha diqqətli və şərtli olacaq.
Beləliklə, “kürü diplomatiyası” əks-effekt verərək, qısamüddətli imic qazancı əvəzinə, Azərbaycanın ümumavropa miqyasında etibarına xələl gətirdi. İndi Azərbaycana qarşı “yumşaq güc” və lobbi cəhdləri şübhə ilə qarşılanır, Avropa institutlarında Azərbaycan rəsmilərinin bəyanatlarına inamsızlıq artıb. Bu da nəticə etibarilə Azərbaycanın Avropadakı diplomatik manevr imkanlarını məhdudlaşdırır və ölkə rəhbərliyinin beynəlxalq imicini mənfi istiqamətdə formalaşdırır.
#FreeGubad konteksti və siyasi məhbuslar məsələsi
“Kürü diplomatiyası” qalmaqalının ifşası təkcə korrupsiya ilə bağlı hesablaşma olmayıb, eyni zamanda Azərbaycanın daxildəki siyasi məhbuslar probleminə də yeni diqqət yönəldib. Qərbdə uzun illərdir ki, Azərbaycan hakimiyyətinin siyasi opponentləri, jurnalistləri və fəalları uydurma ittihamlarla həbs etməsi narahatlıq doğurur.
Lakin məlum olur ki, rəsmi Bakı məhz həmin dönəmlərdə, ölkədə onlarla siyasi məhbus zindanda olarkən, AŞPA-da nüfuzlu şəxsləri satın alaraq bu faktların beynəlxalq müstəvidə kəskin qınanılmasının qarşısını alıb. 2013-cü ildə AŞPA-da “Azərbaycanda siyasi məhbuslar” mövzusunda qətnamə layihəsinin səsvermədə keçməməsi buna bariz nümunə ola bilər. Sonradan bəlli oldu ki, həmin səsvermədə Azərbaycandan rüşvət alan bir neçə üzv bitərəf qalaraq layihənin qəbuluna mane olub.
Avropa Sabitlik Təşəbbüsü (ESI) beyin mərkəzi hələ 2013-cü ildə yayımladığı hesabatda qeyd edirdi ki, “kürü diplomatiyası” birbaşa siyasi məhbus məsələsinə bağlanıb. Assambleyada Azərbaycanın son illərdə siyasi məhbuslarla rəftarını müdafiə edənlər ilə onu kəskin tənqid edənlər arasında dərin uçurum yaranmışdı. Bu uçurumun formalaşmasında isə Azərbaycanın səxavətli “hədiyyələri”nin rol oynadığı aşkar edilib.
Hazırda Azərbaycan həbsxanalarında saxlanılan siyasi məhbuslar məsələsi yenidən Avropa gündəminin ön sırasındadır. Bu kontekstdə tez-tez eşidilən #FreeGubad şüarı xüsusilə diqqət çəkir. #FreeGubad, tanınmış iqtisadçı və müxalif siyasətçi Qubad İbadoğlunun azadlığa buraxılması tələbi ətrafında beynəlxalq kampaniyanın rəmzinə çevrilib.
Avropa Şurasında və Avropa Parlamentində bir sıra üzvlər, o cümlədən Almaniyalı deputat Frank Şvabe, sosial şəbəkələrdə adlarına #FreeGubad etiketini əlavə edərək Azərbaycan hökumətinə İbadoğlunu dərhal azad etmə çağırışı edirlər. Bu, əslində “kürü diplomatiyası” nəticəsində illərlə yubanmış bir ədalətin bərpası cəhdidir. Pulla ələ alınmış siyasətçilər üzündən uzun müddət beynəlxalq gündəmdə arxa planda qalmış Azərbaycan siyasi məhbusları problemi yenidən ön plana çıxır.
Lintnerə və digərlərinə dair hökm bir mesaj verir ki, Azərbaycan tərəfindən pul qarşılığında “ağardılan” repressiyalar artıq diqqətdən kənarda qalmayacaq. Belə korrupsiya sxemlərinin ifşası Avropada Azərbaycan hakimiyyətinin legitimliyinə dair sualları artırdığı kimi, eyni zamanda orada həbsdə olan vicdan məhbuslarına qarşı həmrəylik dalğasını gücləndirir.
#FreeGubad kampaniyası çərçivəsində Qubad İbadoğlu ilə yanaşı digər siyasi məhbusların işinə diqqət çəkilir, onların azadlığa buraxılması üçün beynəlxalq təzyiq cəhdləri göstərilir. Avropa Şurası artıq siyasi məhbus məsələsində daha prinsipial mövqe tutmağa başlayıb. Assambleya Azərbaycanı dəfələrlə siyasi motivli həbslərə son qoymağa çağıran qətnamələr qəbul edib.
“Kürü diplomatiyası” qalmaqalından sonra Avropa ictimai rəyində belə bir qənaət möhkəmlənir ki, Azərbaycanın hakim elitası korrupsiya yolu ilə öz avtoritar idarəçiliyini beynəlxalq səviyyədə qorumağa çalışır və bunun qurbanları ilk növbədə ölkə daxilindəki müxalif düşüncəli insanlardır.
Nəticə
Münhen məhkəməsinin Eduard Lintner barəsində çıxardığı hökm və bütövlükdə “Azərbaycan işi” korrupsiya qalmaqalı, postsovet məkanında avtoritar rejimlərin beynəlxalq institutları manipulyasiya etmək cəhdlərinin geniş miqyasını üzə çıxardı. Azərbaycan hakimiyyətinin “kürü diplomatiyası” taktikası illərlə bəzi Qərb siyasətçilərinin gözündə ölkədəki demokratik geriləmələri pərdələməyə xidmət etsə də, gec-tez ədalət öz sözünü dedi. Həm Almaniyada, həm də digər ölkələrdə bu çirkli işin iştirakçıları ifşa olunaraq cəzalandırılır.
Bu proses Avropada siyasi korrupsiyaya qarşı mübarizədə bir nümunə kimi qiymətləndirilir. Eyni zamanda, qalmaqal Azərbaycanın beynəlxalq imicinə ciddi xələl gətirib, Avropa Şurası və digər qurumlarda ölkənin etibarı sarsılıb. Hazırda Azərbaycan hökuməti üçün AŞPA-da öncəki illərdə olduğu kimi asanlıqla loyal dəstək toplamaq mümkün deyil, əksinə, insan haqları pozuntularına görə daha sərt tənqid və sanksiya tələbləri ilə üzləşir.
Bu hadisələrin Azərbaycandakı siyasi məhbuslar məsələsinə də dolayısı ilə müsbət təsiri var. Artıq “ağartma” mexanizmi iflic olduğundan, Qərbdə Azərbaycan rejiminin dissidentlərə qarşı addımları daha cəsarətlə pislənir.
Okan Nizamettin oğlu
